صکوک چیست؟

 در کشورهایی که دارای جمعیت مسلمان زیادی هستند، استفاده از ابزارهای مالی متعارف مانند اوراق قرضه، کارایی و مقبولیتی ندارد.
بر اساس این منطق، دولت‌ها و شرکت‌های اسلامی و یا شرکت‌های اسلامی فعال در کشورهای غیراسلامی که به دنبال تامین مالی و مدیریت بدهی خود هستند نیازمند یافتن جایگزین‌هایی مطابق با اصول اسلامی می‌باشند.
صکوک ابزار نوینی است که در کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه به کار گرفته می‌شود و کشورهای بحرین، مالزی، قطر و آلمان به عنوان پیشگامان در صکوک شناخته شده‌اند.

صکوک چیست؟

اصطلاح صکوک از واژه عربی صک به معنای چک، نوشته بدهکار، سفته و قبض بدهی برگرفته شده است که به عنوان اوراق قرضه اسلامی تعریف می‌شود.

صکوک به عنوان اوراق بهادار با پشتوانه مالی تعریف می‌شود که باید خود دارای ارزش باشد و نمی‌تواند براساس فعالیت‌های سفته بازی و سوداگرانه و در واقع فعالیت‌هایی که بدون خلق ارزش و کار صورت می‌گیرند، سودآوری داشته باشد.

اوراق بهادار صکوک منابع مالی را با پشتوانه ترازنامه و دارایی‌های فیزیکی شرکت‌های خاص جذب می‌کنند.

انواع صکوک
 

1. صکوک مالکیت دارایی‌هایی که در آینده ساخته می‌شود
2. صکوک مالکیت منافع دارایی‌های موجود
3. صکوک مالکیت منافع دارایی‌‌هایی که در آینده ساخته می‌شود
4. صکوک صلم
5. صکوک استصناع
6. صکوک مرابحه
7. صکوک مشارکت
8. صکوک مضاربه
9. صکوک نماینده سرمایه‌گذاری
10. صکوک مزارعه
11. صکوک مساقات
12. صکوک ارائه خدمات
13. صکوک حق‌الامتیاز

 

مزایای اوراق صکوک

برخی از مهمترین مزایای انتشار اوراق صکوک عبارتند از:
 

•  صکوک باعث افزایش نقدینگی بانی می شود.
   
• دارایی‌هایی که نقدینگی پایینی دارند و یا غیر‌نقد هستند از ترازنامه خارج شده و وجوه نقد جایگزین آن می شود.
   
• به این دلیل که صکوک با پشتوانه‌ دارایی ‌منتشر می‌شود، دارای ریسک کمتر است و هزینه‌ی تامین مالی را نیز کاهش می‌دهد.
   
•  صکوک با فراهم کردن امکان تبدیل دارایی‌ها به اوراق بهادار به توسعه‌ بازار سرمایه کمک می‌کند.
   
• فراهم شدن بازار ثانویه برای دادوستد اوراق صکوک موجب افزایش قابلیت نقدشوندگی این اوراق می شود.

ریسک اوراق صکوک

برخی ازمهمترین ریسک‌هایی که دارندگان اوراق صکوک با آن مواجه هستند، عبارتند از:

1. ریسک نرخ سود
2. ریسک کاهش قیمت دارایی
3. ریسک از بین رفتن دارایی‌ها

جهت انتشار اوراق اجاره وجود حداقل سه نهاد مالی الزامی است که عبارتند از:

• بانی:
  شخصی حقوقی است که صکوک اجاره با هدف تامین مالی آن را منتشر می‌شود و می‌تواند اقدام به اجاره‌ نمودن دارایی مبنای انتشار صکوک اجاره از واسط به نمایندگی از سرمایه‌گذاران نماید.
   
•  واسط:
  نهاد مالی است که صرفا به منظور نقل و انتقال دارایی به وکالت از دارندگان صکوک اجاره و انتشار صکوک اجاره تشکیل می‌شود.
   
• امین:
   شخص حقوقی است که به نمایندگی از سرمایه‌گذاران و به منظور حفظ منافع آنان در چارچوب ضوابط اجرایی انتشار صکوک اجاره مسئولیت نظارت برکل فرآیند عملیاتی صکوک اجاره را بر عهده دارد.

تفاوت صکوک با اوراق قرضه در بازارهای مالی

•  صکوک بیانگر مالکیت یک دارایی مشخص است اما اوراق قرضه فقط حاکی از تعهد بدهی هستند.
   
•  دارایی موضوع اوراق صکوک از نظر شرعی باید مجاز و صحیح باشد اما در اوراق قرضه دارایی‌هایی که مورد تایید اسلام نیست نیز می‌تواند پشتوانه اوراق قرار بگیرد.
   
•  اعتبار اوراق قرضه وابسته به اعتبار صادرکننده یا ناشر آن می باشد که طبق آن سنجیده می‌شود اما اعتبار صکوک به ناشر بستگی ندارد بلکه به ارزش دارایی پشتوانه بستگی دارد.
   
•  فروش صکوک در بازار ثانویه فروش مالکیت یک دارایی است اما فروش اوراق قرضه فروش بدهی است.
   
• در صکوک امکان افزایش اصل دارایی و در نتیجه ارزش خود ورقه صکوک وجود دارد اما اصل بدهی در اوراق قرضه قابلیت افزایش ندارد.

در کل می‌توان صکوک را اوراق بهادار مبتنی بر دارایی، با درآمد ثابت یا متغیر، قابل معامله در بازار ثانویه و مبتنی بر اصول شریعت دانست.